Ziemniaczana Irlandia

Wesprzyj naszą pracę na Go Fund Me. Dziękujemy!

Z ziemniakami w Irlandii to całkiem ciekawa sprawa, ponieważ na wyspie sadzi się ich kilkanaście odmian, ale w głównym nurcie jest ich około dziesięciu, a łącznie pojawia się w sklepach do czternastu.

Co może być ważne, ziemniaki na Zielonej Wyspie podzielone zostały pod względem ich przydatności kulinarnej, więc są te, które lepiej sprawdzą się w gotowaniu, ale też te do smażenia i do sałatek.

Ziemniaki to jedno z lepszych źródeł dostarczania wielu składników odżywczych do organizmu, zawiera też wiele minerałów i witamin, ale też białka. O ile ziemniak jest też doskonałym źródłem węglowodanów, to praktycznie nie zawiera tłuszczu. Bulwy nie zawierają alergenów i glutenu, czyli mogą być odpowiednie dla wszystkich. Niestety w ziemniakach nie znajdzie się wapnia, witaminy A oraz D, co może niekiedy stanowić problem.

Ziemniaki nie są aż tak bardzo wymagające pod względem glebowym, jak się powszechnie uważa, bo mogą rosnąć z powodzeniem na wielu rodzajach ziemi i w najróżniejszych warunkach klimatycznych. Niewiele osób zapewne wie, że ziemniaki to całkiem spora rodzina nazywana psiankowatymi, do których należą również pomidory, bakłażany i papryka, więc są to bezpośredni krewniacy ziemniaków.

Na świecie mamy tylko ok. 150 gatunków ziemniaków, ale za to prawie 5000 odmian, a i stale powstają nowe, chociaż dzieje się to w laboratoriach.

W Irlandii mamy długie tradycje związane z sadzeniem ziemniaków, a statystyczny mieszkaniec wie o nich tyle, że mają różniące się kolorami skórki, a jesienią 1845 roku w Irlandii miała miejsce zaraza ziemniaczana, która doprowadziła do fali wielkiego głodu i emigracji.

Zmieniają się też na wyspie ziemniaczane trendy, bo jedne z odmian odchodzą w zapomnienie, a na popularności zyskują inne, ale zawsze są to te, których zawartość suchej masy przekracza 20%.

Aktualnie najpopularniejszymi odmianami w kraju są Home Guard, Premiere, Golden Wonder, Maris Piper i British Queens, a charakteryzują się jasną skórką, natomiast czerwone ubarwienie ma Rooster i różowe Kerr’s Pink. Są też inne odmiany, czyli Maritiema, Cultra, Navan, Nectar i Electra, ale tych w ogólnym areale upraw znajdziemy tutaj tylko 10%, a odznaczają się niską zawartością masy suchej.

Można tu też pokusić się o przegląd wartości kulinarnych odmian ziemniaków, bo do sałatkowych i najlepszych w początkach sezonu wegetacyjnego, czyli mówimy tu o młodych ziemniakach, należą Charlotte, Jazzy i Venezia. Wszystkie trzy mają podłużny, lekko owalny kształt jasną skórkę i kremowe wnętrze. Do najlepszych odmian młodych ziemniaków zalicza się jednak w Irlandii odmiany Maris Peer, Gemson i Lucera, które najczęściej znajdziemy w rodzimych sklepach.

Ziemniaki w Irlandii klasyfikowane są również ze względu na wielkość, a rozpiętość rozmiaru dochodzi do 20 milimetrów. W ujęciu ogólnokrajowym – Zielona Wyspa jest w 80 proc. samowystarczalna pod względem ziemniaków młodych i sałatkowych.

Odmiana Home Guard pojawiła się w kraju w 1942 roku, a jest uważana za woskową, o kremowym kolorze i ubrana w cienką skórkę. Miąższ jest kremowy i można ją znaleźć w sprzedaży już od maja. Ta odmiana dobrze sprawdza się w zupach i przy gotowaniu ziemniaków w całości.

Premiere zawitała do Irlandii dosyć późno, bo w 1979 roku, a stała się bardzo popularna, gdyż ma wysoki współczynnik suchej masy oraz bardzo szybko dojrzewa, co w warunkach klimatycznych na wyspie jest dosyć istotnym elementem cyklu wegetacyjnego. Kształt tej odmiany jest owalny, skórka kremowa, a jasnożółte wnętrze, uzupełniać całość ziemniaka. Premiere to odmiana ulubiona przez sektor przetwórstwa owoców i warzyw, gdyż ma bardzo dobre właściwości przetwórcze, a można ją kupić w sklepach na przełomie maja i czerwca. Z tej odmiany doskonale udają się frytki, dobra jest do pieczenia i przygotowania puree. Sprawdzi się też w gotowaniu na parze.

British Queen to wytwór fantazji Szkotów, a za jej twórcę uważa się Archibalda Finlaya z Lincolnshire, bo wyhodował ją w 1894 roku, kiedy to też pierwszy raz trafiła na rynek. Irlandczycy implementowali tę odmianę na swoją wyspę, ale zmienili nieco nazwą, żeby nie kojarzyła się zaborami, więc z pełnej nazwy pozostało Queens. Ziemniaki dojrzewają wcześnie, więc w maju lub najdalej w początkach czerwca, nie dają zbyt wysokich plonów, ale są owalne, o białej skórce i również białym miąższu, natomiast po ugotowaniu stają się mączyste. Queens zawiera dużą ilość masy suchej, a charakteryzuje się wyjątkowo ziemniaczanym zapachem i smakiem. Jest to też odmiana o wszechstronnym zastosowaniu, bo można ją używać do gotowania, także na parze, pieczenia, ścierania i dobrze sprawdza się w sałatkach.

Maris Piper to typowo irlandzka odmiana, która przeniesiona została również do Wielkiej Brytanii, a jest ziemniakiem białym z białą skórką i miąższem, zawierającym dużą ilość suchej masy. Odmianę wyhodował w 1963 roku John Clarke, który uważany jest tutaj za twórcę ponad 30 odmian ziemniaków. Bulwy są owalne, a ich oczka są jednymi z płytszych, jakie spotyka się w różnych odmianach ziemniaków. Maris Piper jest odmianą mączystą, a najlepsza jest do pieczenia w całości, ponieważ ich skórka robi się chrupiąca, a doskonale udają się też z tej odmiany frytki. Maris Piper dobre są również do ścierania.

Ziemniaki Golden Wonder dojrzewają późno, a uprawiane są obecnie tylko na zachodzie kraju i tu tradycyjnie się ich używa w największych ilościach. Odmiana powstała w Szkocji w 1906 roku, a za jej ojca uważa się jednego z rolników z Arbroath. Kolor skórki lekko rdzawy i jest też szorstki w dotyku, owalny, a kolor wnętrza może być od kremowego do żółtego. Ziemniak Golden Wonder jest mączysty, ale zawiera do 28% suchej masy. Ta odmiana doskonale nadaje się do dłuższego przechowywania, co oznacza, że najczęściej można ją kupić jesienią, zimą i wiosną kolejnego roku. Tę odmianę można gotować, także na parze, można piec, ale i dobry jest do ścierania oraz szatkowania.

Ważną odmianą z Irlandii jest Kerr’s Pink, która jest siostrzaną do Rooster, a jest teoretycznie rodzimą odmianą, gdy powstała w początkach ubiegłego stulecia ze skrzyżowana z Roosterem. Skórka tego ziemniaka jest różowa, a miąższ biały. Sama Kerr’s Pink powstała w 1907 roku w Szkocji, a nazwana została tam Henry’s Seedling, gdyż stworzył ją John Henry z Cornhill. To odmiana znana jest też w całej niemal Europie, ale największą popularnością cieszy się w Irlandii i Wielkiej Brytanii. Nadaje się do gotowania i tarcia.

Rooster dosyć późno trafił do Irlandii, bo stało się to w 1991 roku, a jako bliźniak Kerr’s Pink, stał się szybko bardzo popularny na wyspie. Rooster jest odmianą wyjątkowo odporną na choroby, daje doskonałe plony, ale jest też lubiana w gastronomii, nadając się do wielu zastosowań kulinarnych. Tę odmianę można gotować, ziemniaki nadają się do ubijania, smażenia i pieczenia, a i dobrze udają się też frytki. Ziemniak ma czerwoną skórkę, żółty miąższ, jest mączysty, a wyróżnikiem jest głęboki ziemisty smak. Rooster gotuje się raczej szybko, co ulubione zostało przez rodzimą irlandzką gastronomię i tę odmianę najczęściej podaje się w restauracjach. Rooster w obecnej formie powstał w Teagasc & IPM Potato Group w Teagasc, Oak Park, Carlow, a za ojca tej odmiany uważa się nieżyjącego już Harry Kehoe i jego zespół. Z danych, jakie przekazują detaliści, wynika, też, że Rooster jest bardzo popularny w sprzedaży i klienci wybierają go podczas 60% zakupów ziemniaków.

Ten krótki przegląd odmian ziemniaków, nie przybliży wszystkich odmian, jakie zbierane są w Irlandii, ale są to podstawowe i najczęściej dostępne na rynku. Oczywiście w irlandzkich sklepach pojawiają się także ziemniaki z kontynentu europejskiego, a nawet z Ameryki Południowej, gdzie tradycje w uprawie ziemniaków sięgają okresu przed naszą erą. Ze źródeł historycznych można się też dowiedzieć, że dzikie ziemniaki trafiły na stoły ludzi już 6000 lat przed naszą erą i było to w dzisiejszym Peru.

Mówi się także, że żaden inny naród europejski nie ma bardziej szczególnego związku z ziemniakami jak Irlandczycy, gdyż mieli być pierwszymi Europejczykami, którzy przyjęli tę roślinę, jako uprawę polową, co miało się stać w XVII wieku, a i pierwszymi, którzy przyjęli ziemniaka, jako podstawowe pożywienie w XVIII wieku. Ziemniak związał się silnie z Irlandią, ponieważ wyjątkowo odpowiadały mu tutejsze gleby, klimat i warunki wymagane do wzrostu.

Bogdan Feręc

Na podstawie materiałów dostarczonych przez Irish Potato Federation

Photo by Kieran Murphy on Unsplash

Wesprzyj naszą pracę na Go Fund Me. Dziękujemy!