Irlandzkie lotnisko Shannon to cichy front amerykańskiej wojny?

W cieniu irlandzkich klifów i mgieł hrabstwa Clare, lotnisko Shannon – niepozorny port lotniczy na zachodnim krańcu Europy – odgrywa kluczową rolę w globalnej logistyce militarnej Stanów Zjednoczonych.

Od lat 90. XX wieku Shannon służy jako kluczowy przystanek techniczny i punkt przeładunkowy dla amerykańskich samolotów wojskowych oraz cywilnych operatorów kontraktowanych przez wojsko. Mimo że Irlandia oficjalnie deklaruje neutralność militarną, dane ujawnione przez RTÉ News rzucają cień na tę deklarację i budzą poważne wątpliwości społeczne, moralne oraz prawne.

Tysiące lądowań z amunicją na pokładzie

Z danych opublikowanych przez RTÉ wynika, że w latach 2022–2024 prawie 2000 amerykańskich samolotów – zarówno wojskowych, jak i cywilnych – przewożących amunicję wojenną, co wynika z deklaracji, złożyło wnioski o zezwolenie na lądowanie w Irlandii. Większość z nich zatrzymała się właśnie w Shannon. Tylko 0,1% wniosków został odrzucony. W tym samym okresie żaden wojskowy samolot amerykański nie został zawrócony ani zatrzymany przez irlandzkie władze.

Loty te często odbywały się do krajów silnie związanych z operacjami NATO, czyli Niemiec, Polski, Bułgarii i Kuwejtu. Irlandzcy urzędnicy państwowi, w tym Departament Transportu utrzymują, że przystanki miały charakter „techniczny”, służąc uzupełnianiu paliwa i rutynowej kontroli.

Bez kontroli, bez odpowiedzialności?

Mimo że Irlandia może – zgodnie z obowiązującymi przepisami – odrzucać wnioski o przelot lub lądowanie samolotów przewożących broń, kontrola w praktyce niemal nie istnieje. Samoloty nie są rutynowo przeszukiwane, a decyzje o ich przepuszczeniu opierają się w dużej mierze na deklaracjach przewoźników.

Przypadek emerytowanego oficera armii USA Daniela L. Davisa, który przyznał, że lądował w Shannon uzbrojony w karabin i broń boczną – choć niezaładowane – wywołał w kraju szerokie kontrowersje. Amnesty International już w 2009 r. zarzucała Irlandii, że Shannon służyło jako przystanek dla samolotów CIA transportujących więźniów na Guantanamo i do innych tajnych ośrodków internowania.

Niezadowolenie społeczne i oskarżenia o hipokryzję

Rząd Irlandii utrzymuje, że kraj pozostaje militarnie neutralny. Jednak społeczna percepcja tej polityki jest coraz bardziej krytyczna. Wielu obywateli uważa, że Irlandia – poprzez systemowe udogodnienia dla amerykańskich operacji wojskowych – wspiera działania wojenne w sposób pośredni, ale znaczący.

Profesor prawa międzynarodowego Mary Ellen O’Connell z Uniwersytetu Notre Dame ostrzegła, że jeśli Shannon umożliwia transport broni wykorzystywanej w nielegalnych konfliktach, Irlandia może ponieść odpowiedzialność prawną. Podkreśliła, że Dublin nie może dłużej przymykać oka na praktyki łamiące zasady prawa międzynarodowego, deklarując jednocześnie swoją lojalność wobec tych samych wartości.

Strategiczne znaczenie Shannon – geografia jako atut i przekleństwo

Lotnisko Shannon położone najbliżej Ameryki spośród europejskich portów lotniczych od dekad było strategicznym punktem na mapie transportu o znaczeniu globalnym. W czasach zimnej wojny było największym radzieckim lotniskiem tranzytowym poza Moskwą. Dziś – bez rozgłosu i protestów – stało się filarem amerykańskiej logistyki wojennej, a w ciągu jednej dekady (2001–2011) przez Shannon przeszło ponad 2 miliony amerykańskich żołnierzy. W rekordowym roku 2005 odnotowano niemal 2000 samolotów z 336 000 wojskowymi na pokładzie.

Wolność działania dla Pentagonu – bez odpowiedzialności wobec Dáil Éireann

Kolejne rządy Irlandii argumentowały, że działania te są zgodne z przepisami. Jednak proces wydawania pozwoleń na lądowanie często odbywa się bez przejrzystości, bez informowania parlamentu (Dáil) i bez publicznego nadzoru. USA przesyłają statystyki dotyczące przelotów samolotów wojskowych do Departamentu Spraw Zagranicznych, ale nie są to dane pozyskiwane niezależnie przez państwo irlandzkie.

W 2024 roku amerykańskie samoloty cywilne złożyły ponad 800 wniosków o zatrzymanie lub przelot z amunicją na pokładzie i większość z nich została zatwierdzona. Zaniepokojenie społeczne zanotowało wzrost, gdy ujawniono, że nawet loty, które przewoziły deportowanych, wbrew decyzjom sądów USA, również korzystały z Shannon jako przystanku.

Neutralność jako mit? Czas na narodową debatę?

Gdy wojna w Ukrainie, napięcia na Bliskim Wschodzie i niepokoje w regionie Indo-Pacyfiku rosną, pytanie o rzeczywisty charakter irlandzkiej neutralności staje się coraz bardziej palące. Czy możliwa jest neutralność, gdy każdego miesiąca dziesiątki samolotów z amunicją wojenną lądują na irlandzkiej ziemi? Czy zapewnienia o braku operacji zbrojnych mających swój początek w Irlandii wystarczą, by uspokoić sumienie narodu?

Wobec milczenia władz to irlandzkie społeczeństwo jest zdeterminowane i coraz lepiej poinformowane, stając się głosem sprzeciwu wobec roli Shannon jako przedłużenia amerykańskiej potęgi militarnej.

Bogdan Feręc

Źr. RTE

Fot. CC BY-SA 2.0 N Chadwick