Czy da się w Irlandii przełamać duopol Fianna Fáil i Fine Gael?

Irlandia to kraj zielonych wzgórz, barów z muzyką na żywo i whisky, ale też politycznych schematów, które przypominają stary, dobrze naoliwiony automat. Od dziesięcioleci scena polityczna w Republice Irlandii jest areną dominacji dwóch głównych graczy: Fianna Fáil i Fine Gael. Dwie partie, które, choć na pierwszy rzut oka mają różne nazwy i historyczne korzenie, dziś często przypominają dwie strony tej samej monety, dzieląc władzę jakby umówione, w rytm, który spowalnia prawdziwą polityczną konkurencję.

Duopol, który wygodnie śpi w swoim fotelu

Fianna Fáil i Fine Gael wywodzą się z podziałów wojny domowej, ale ich współczesna rywalizacja bardziej przypomina bratobójczą współpracę niż prawdziwą konkurencję. Obie partie łączą centroprawicowe poglądy, podobny elektorat i podobne interesy. W praktyce oznacza to, że wyborcy często wybierają między dwiema wersjami tej samej polityki, a alternatywy są marginalizowane, odrzucane lub po prostu ignorowane.

Niektórzy twierdzą, że ten duopol jest naturalnym efektem stabilności politycznej, która pozwoliła Irlandii przejść przez kryzysy gospodarcze, rozkwit technologiczny i gwałtowne zmiany społeczne. Jednak czy stabilność nie stała się wymówką dla braku prawdziwej demokracji?

Jak wygląda alternatywa?

Odpowiedzią na tę sytuację wydaje się rosnąca siła Sinn Féin – partii, która jeszcze dekadę temu była traktowana jak polityczny outsider, a dziś jest poważnym kandydatem do przejęcia sterów państwa. Sinn Féin zdobywa głosy dzięki jasnym, lewicowym programom społecznym, naciskowi na prawa pracownicze, walkę z nierównościami oraz bardziej zdecydowane stanowisko wobec polityki mieszkaniowej i służby zdrowia. Młodsze pokolenia widzą w nich nadzieję na realną zmianę.

Ale czy to wystarczy, by przełamać dominację Fianna Fáil i Fine Gael?

System wyborczy, czyli klucz do zmiany

Irlandzki system wyborczy oparty na proporcjonalnej reprezentacji z wielo i jednomandatowych okręgów wyborczych (STV) teoretycznie sprzyja mniejszym ugrupowaniom. W praktyce jednak konserwatywne układy i dobrze rozbudowane struktury lokalne dwóch dużych partii utrudniają awans nowym graczom. Przełamanie duopolu wymaga więc nie tylko zmiany preferencji wyborców, ale także strategii działania, w tym budowania trwałych lokalnych baz, wyraźnych programów i przekonania wyborców, że alternatywa nie jest tylko chwilowym trendem, lecz rzeczywistą siłą zdolną rządzić.

Czy Irlandczycy są gotowi na zmianę?

Nastroje społeczne wskazują, że właściwie tak, a rosnące niezadowolenie z nierówności, kryzys mieszkaniowy, opóźnienia w służbie zdrowia i wrażenie „starej gwardii” rządzącej od dekad tworzą grunt pod nowe idee. Młodzi wyborcy, coraz bardziej zdeterminowani, by nie powtarzać błędów przeszłości, chętniej sięgają po propozycje poza establishmentem.

Polityka to jednak cały czas twarda gra, pełna kompromisów i sprzecznych interesów. Fianna Fáil i Fine Gael doskonale znają te mechanizmy i mają środki, by zachować wpływy, głównie przez tworzone koalicje, manipulacje medialne i wykorzystywanie instytucji.

Jakie są perspektywy?

Przełamanie duopolu jest możliwe, ale wymaga kilku kluczowych warunków:

1. Trwałe i zjednoczone ruchy alternatywne. Mniejsze partie i ugrupowania muszą zacząć współpracować, zamiast się rozpraszać i konkurować między sobą.
2. Większe zaangażowanie obywatelskie. Ludzie muszą nie tylko głosować, ale i aktywnie uczestniczyć w lokalnej polityce, budować ruchy oddolne.
3. Skuteczna narracja i przekonanie wyborców, że zmiana jest możliwa. To klucz, by wyrwać ludzi z letargu politycznej apatii.
4. Odpowiednie wykorzystanie systemu wyborczego. Świadomość, jak działa STV, i świadome głosowanie może pomóc w wybieraniu kandydatów spoza duopolu.

Duopol Fianna Fáil i Fine Gael nie jest niezniszczalny, to też trzeba wiedzieć, a historia pokazuje, że nawet najbardziej zakorzenione struktury władzy mogą zostać zachwiane przez nową energię i niezadowolenie społeczne. Republika Irlandii stoi w tych czasach przed szansą, by pokazać, że demokracja to nie tylko wybór między dwoma starymi nazwami, ale żywy proces, który służy obywatelom.

Czy to się kiedyś uda? To zależy od nas wszystkich, którzy mają czynne prawo wyborcze w Irlandii i od tego, czy zdołają przełamać apatię i zacząć wymagać prawdziwej zmiany. Bo zmiana nie przychodzi sama – trzeba jej pomóc.

Bogdan Feręc

Photo by Viktor Talashuk on Unsplash