Irlandia potrzebuje niezależnego biura ds. sztucznej inteligencji. Bez polityki w algorytmach
Irlandzka Rada Swobód Obywatelskich (ICCL) wezwała rząd do stworzenia niezależnego krajowego urzędu ds. sztucznej inteligencji, który miałby nadzorować egzekwowanie unijnej ustawy o AI (AI Act). Choć rząd planuje umieścić biuro w Departamencie Przedsiębiorczości, Turystyki i Zatrudnienia, eksperci i organizacje społeczne ostrzegają, że taki model może podważyć jego wiarygodność.
Starszy pracownik naukowy ICCL Enforce Dr Kris Shrishak przypomniał przed Komisją ds. Sztucznej inteligencji Oireachtas, że nowe biuro będzie głównym punktem kontaktowym Irlandii w strukturze unijnego prawodawstwa dotyczącego AI. Dlatego – jak podkreślił – musi ono mieć pełną niezależność operacyjną, własny budżet, komisarza i wystarczającą liczbę ekspertów technicznych. Struktura powinna przypominać model Komisji Ochrony Danych (DPC), która skutecznie reprezentuje kraj w ramach europejskich ram ochrony prywatności.
ICCL zwróciła uwagę, że obecne plany rządu zakładają zbyt ścisłe powiązanie urzędu z ministerstwem, które samo może być użytkownikiem lub beneficjentem rozwiązań opartych na AI. „Nie można być jednocześnie graczem i sędzią” – stwierdził Dr Shrishak, wskazując, że państwo musi przyjąć jasne zasady odpowiedzialności za wykorzystanie technologii sztucznej inteligencji w administracji publicznej.
Przykładem potencjalnego konfliktu interesów jest użycie przez Departament Sprawiedliwości chatbota o nazwie Tara, który pomaga w udzielaniu informacji, ale zastrzega, że „nie gwarantuje dokładności”. Jak wynika z informacji uzyskanych w ramach Ustawy o dostępie do informacji publicznej, chatbot został wdrożony bez postępowania przetargowego i bez oceny ryzyka czy potencjalnych uprzedzeń algorytmicznych. Wcześniej, jak podał Dublin Inquirer, podobny system był używany wobec osób ubiegających się o azyl.
Shrishak ostrzegł, że to tylko fragment większego problemu. „Nie wiemy, jakie inne systemy AI funkcjonują w instytucjach publicznych” – powiedział. Zaapelował do Departamentu Wydatków Publicznych o stworzenie centralnego rejestru wszystkich algorytmicznych systemów stosowanych przez państwo oraz opracowanie szczegółowych wytycznych dotyczących ich zamawiania i audytowania.
Główny Komisarz Irlandzkiej Komisji Praw Człowieka i Równości (IHREC) Liam Herrick podkreślił, że nowe biuro potrzebuje „znacznego poziomu niezależności regulacyjnej i operacyjnej” nie tylko od rządu, ale także od firm technologicznych, które rozwijają systemy AI. „Nie możemy dopuścić, by to rynek kształtował standardy etyczne w tej dziedzinie” – zaznaczył. Herrick przyznał, że poziom zaufania społecznego do państwowych mechanizmów nadzoru nad technologią jest „bardzo niski”, a w Europie i USA coraz częściej pojawia się polityczna presja, by ograniczać regulacje w imię konkurencyjności gospodarczej. „To dokładnie to samo przesłanie, którym posługiwały się platformy mediów społecznościowych przez ostatnie 15 lat – łagodne regulacje w zamian za miejsca pracy” – zauważył, dodając, że skutki takiej filozofii już dziś są widoczne w sferze społecznej, szczególnie wśród dzieci i młodzieży narażonych na manipulacje algorytmów.
Herrick przypomniał, że sztuczna inteligencja stała się narzędziem dezinformacji i polaryzacji społecznej na niespotykaną wcześniej skalę. „Technologia ta potrafi radykalizować i izolować młodych ludzi szybciej niż jakikolwiek inny kanał komunikacji. Dlatego potrzebujemy nie tylko regulacji, ale i niezależnych instytucji, które będą ich strażnikami” – powiedział.
Badanie IHREC i Ipsos z 2025 roku pokazuje, że 73% Irlandczyków ma obawy dotyczące wpływu sztucznej inteligencji na społeczeństwo, a jedynie 22% uważa, że rząd właściwie reguluje działalność firm technologicznych. Co więcej, 68% respondentów wyraża niepokój co do sposobu wykorzystywania AI przez same instytucje publiczne.
*
Pomysł stworzenia niezależnego biura ds. sztucznej inteligencji w Irlandii to krok w dobrą stronę – nie tylko z perspektywy prawa, ale też zaufania społecznego. AI to dziedzina, która wymyka się politycznym rytmom i doraźnym interesom. Jeśli wpuścimy ją w tryby partyjnych decyzji, skończymy z systemem, który będzie bardziej narzędziem władzy niż służby publicznej. Nie miesza się dwóch różnych substancji – technologii i polityki, bo z takiego eksperymentu nie powstaje nic trwałego ani bezpiecznego.
Poza tym już sama nazwa ze słowem „inteligencja” wskazuje, że powinien to być byt, który z rządem nie ma nic wspólnego.
Bogdan Feręc
Źr. RTE
