Mózg pozostaje w fazie dojrzewania aż do wczesnych lat trzydziestych, kiedy osiąga swój „szczyt” – wynika z najnowszych badań naukowców z brytyjskiego University of Cambridge.
Zdaniem brytyjskich naukowców w odpowiedzi na nową wiedzę i kolejne doświadczenia nasz mózg nieustannie się zmienia. Nie jest to jedna płynna transformacja od narodzin do śmierci – zamiast tego przechodzimy cztery kluczowe etapy w ciągu życia, z punktami zwrotnymi w wieku ok. 9, 32, 66 i 83 lat.
Oczywiście niektórzy osiągają te etapy wcześniej lub później niż inni, ale naukowcy podkreślają, że uderzające jest, jak wyraźnie te granice wieku pojawiły się w ich danych. Udało się im się to zaobserwować dzięki skanom mózgu wykonanym u ok. 4000 osób w wieku do 90 lat. Wyniki tych badań opublikowali w czasopiśmie „Nature Communications”.
Pierwszy etap rozwoju mózgu – kluczowy dla dalszego rozwoju
W pierwszym etapie, od niemowlęctwa do około dziewiątego roku życia, mózg szybko zwiększa swoją objętość, powstają miliardy nowych połączeń neuronalnych, a nieaktywne synapsy, które powstały na początku życia, są przycinane.
Istota szara przetwarza i interpretuje informacje, a istota biała przekazuje je do innych części układu nerwowego, stanowiąc „sieć komunikacyjną mózgu”.
Ten proces prowadzi do maksymalnej grubości kory mózgowej oraz silnego pofałdowania kory, czyli grzbietów na zewnętrznej powierzchni mózgu. Oba te elementy uważa się za kluczowe dla zdrowia i rozwoju mózgu.
Ruch rozwija nie tylko mięśnie, ale i mózg. Od dawna.
Ćwiczysz, biegasz, chodzisz – rozwijasz swój mózg, a zwiększanie aktywności fizycznej zapobiega demencji. To wszystko dlatego, że miliony lat temu zaczęliśmy wędrować w poszukiwaniu pożywienia.
Dojrzewanie – gwałtowny i najbardziej wydajny czas naszego mózgu
Od dziewiątego roku życia mózg wchodzi w okres adolescencji – to czas gwałtownych zmian, kiedy dochodzi do coraz bardziej efektywnego połączenia między różnymi częściami układu nerwowego. Zdaniem badaczy „to ogromna zmiana i jedyny okres w życiu mózgu, kiedy jego sieć neuronów staje się bardziej wydajna”. To również czas, w którym istnieje największe ryzyko pojawienia się zaburzeń zdrowia psychicznego.
Choć wiadomo było, że okres dojrzewania zaczyna się wraz z początkiem pokwitania, to te badania pokazują, że kończy się znacznie później, niż dotąd sądziliśmy. Kiedyś uważano, że obejmuje wyłącznie lata nastoletnie, później nauka sugerowała, że trwa do dwudziestki, a dziś mówi się nawet o wczesnych latach trzydziestych.
Zdaniem dr Alexy Mousley z Uniwersytetu Cambridge, głównej autorki badania, „bardzo interesujące” jest to, iż mózg pozostaje w tej samej fazie między dziewiątym a trzydziestym drugim rokiem życia.
Inteligencja i życiowy sukces to sprawka genów czy środowiska?
Geny czy środowisko? Co w większym stopniu wpływa na to, jakimi ludźmi się stajemy? Oto pytanie, którego może nie zadał Shakespeare, ale zadają je naukowcy, lekarze, psycholodzy i wielu zwykłych ludzi. W końcu od odpowiedzi na to pytanie zależy w dużej mierze jakość życia, ścieżka kariery, związki z ludźmi, a w szerszym ujęciu – funkcjonowanie całych społeczeństw.
Dorosłość mózgu – czas stabilizacji
Po okresie adolescencji, który trwa średnio do 32. roku życia, zaczyna się dorosłość, którą badacze nazwali „najsilniejszym topologicznym punktem zwrotnym” naszego życia. Struktura mózgu stabilizuje się i przez trzy dekady pozostaje względnie stała.
Zmiany w tym czasie są wolniejsze w porównaniu z wcześniejszym okresem, poprawa wydajności mózgu zaczyna się odwracać. Dochodzi do „stagnacji inteligencji i osobowości”.
Wczesne starzenie – powolny spadek wydajności
Wczesne starzenie się zaczyna się w wieku 66 lat, ale nie jest to nagły i gwałtowny spadek. Stopniowo pojawiają się zmiany we wzorcach połączeń w mózgu, istota biała zaczyna się degradować, co ogranicza te połączenia. Mózg przestaje działać jako jeden spójny organ, dzieli na regiony, które współpracują ze sobą. Rośnie wtedy ryzyko wielu schorzeń wpływających na mózg, takich jak nadciśnienie czy demencja.
Nie czekaj, aż demencja się pogłębi
Co 3 sekundy ktoś na świecie zapada na demencję. Co piąty mieszkaniec Polski cierpi już na zaburzenia pamięci, a jedna na 10 osób powyżej 65. roku życia zachoruje na chorobę Alzheimera lub inną chorobę otępienną. A jednocześnie nigdy nie jest za późno na leczenie – przekonywali eksperci w czasie konferencji z okazji otwarcia Centrum Leczenia Zaburzeń Pamięci Affidea w Warszawie. Przy czym, im wcześniej zacznie się leczenie, tym lepiej.
Późne starzenie się – zmiany coraz bardziej wyraźne
W wieku 83 lat zaczyna się ostatni etap nazywany późnym starzeniem się – najmniej zbadany, bo znalezienie zdrowych mózgów do skanowania okazało się trudniejsze. Zmiany w mózgu są podobne do tych z wczesnego starzenia się, ale są bardziej wyraźne.
To badanie przypomina nam, że mózg pozostaje organem w ciągłej transformacji, wrażliwym na doświadczenia i okoliczności życiowe. Po raz pierwszy udało się zidentyfikować kluczowe etapy kształtowania połączeń neuronalnych w ciągu całego życia.
Zdaniem badaczy wyniki mogą pomóc nam zrozumieć, skąd biorą się trudności w uczeniu się u dzieci oraz dlaczego ryzyko zaburzeń psychicznych i demencji zmienia się w ciągu życia.
Photo by BUDDHI Kumar SHRESTHA on Unsplash
