Zdarza ci się czerwienić i pocić w obecności innych? Czujesz się niezręcznie w relacjach z innymi? Trzęsą ci się ręce, kiedy musisz coś publicznie powiedzieć? Po prostu jesteś nieśmiały. Choć nieśmiałość może utrudniać życie, to wcale nie jest złą cechą.
Nieśmiałość może wywoływać bardzo konkretne reakcje fizjologiczne: czerwienienie się, lęk, przyspieszony puls, szybkie bicie serca, widoczne pocenie się, a poza tym zażenowanie, skrępowanie, zdenerwowanie.
A jednak może mieć także dobre strony i – paradoksalnie – wzbudzać sympatię. Człowiek nieśmiały sprawia bowiem wrażenie dyskretnego, poważnego, godnego zaufania. Jak podkreśla jeden z najpopularniejszych psychologów – Philip Zimbardo, „osoba nieśmiała nie zawstydza ani nie rani innych tak, jak może to robić ktoś o osobowości silnej i apodyktycznej”.
Trochę to geny, a trochę środowisko
Nieśmiałość jest napędzana zarówno przez siły biologiczne, jak i środowiskowe. Zdaniem naukowców, choć istnieje neurobiologia nieśmiałości – wg. której repertuar zachowań uwarunkowany jest przez określony obwód neuronów w mózgu – to jest ona również silnie zależna od praktyk rodzicielskich i doświadczeń życiowych.
Jak pomóc nieśmiałemu dziecku
Rodzicu nieśmiałego dziecka, czy ostatnio znów czułeś smutek i strach widząc, z jaką trudnością twoje dziecko wkracza w świat nowych relacji? A może zastanawiasz się, czy silna obawa dziecka przed światem zewnętrznym nie będzie kiedyś przeszkodą w szkole i pracy? Jako rodzic masz moc, by pomóc swojemu dziecku uwierzyć we własne siły i pomóc mu odkrywać nowy, nieznany świat bez lęku. Najpierw jednak warto zastanowić się czy naprawdę jest się czym martwić. A może nieśmiałość to etap przejściowy?
Dzieci rodzą się z różnymi temperamentami, a te z wyjątkowo wrażliwym, są bardziej skłonne do bycia nieśmiałymi. Jednak wspierające, wrażliwe rodzicielstwo może buforować rozwój nieśmiałości lub lęku społecznego.
Zaklęte koło
Nieśmiałość wynika z kilku kluczowych cech: samoświadomości, niskiej samooceny i strachu przed osądem i odrzuceniem. Nieśmiali ludzie często dokonują porównań społecznych, stawiając się w opozycji do najbardziej energicznych lub otwartych osób. Wierząc, że inni stale ich źle oceniają, nieśmiali ludzie porzucają nowe okazje społeczne – co z kolei uniemożliwia im doskonalenie umiejętności społecznych.
„Nieśmiałość jako cecha osobowości traktowana jest jako konstrukt jednowymiarowy zbliżony, zarówno na poziomie teoretycznym, jak i empirycznym, do introwersji. W wyniku licznych badań empirycznych nieśmiałość zaczęto wiązać także z neurotycznością, co wskazywałoby, że mogłaby ona mieć wielowymiarowy charakter” – definiuje Maria Magdalena Kwiatkowska z Uniwersytetu im. Kard. Stefana Wyszyńskiego (UKSW) w Warszawie.
Jak wynika z badań prowadzonych przez nią na Uniwersytecie im. Kard. Stefana Wyszyńskiego poziom nieśmiałości, a zarazem samotności, może wzrastać wraz z wiekiem.
Ucieczka nastolatka: co rodzice powinni wiedzieć
Wbrew temu co najczęściej myślimy, to wiosna bardziej niż lato jest czasem ucieczek nastolatków z domów. Niezależnie, jakie mamy z nastoletnim dzieckiem relacje, każde jego zniknięcie trzeba traktować poważnie i rozpocząć poszukiwania natychmiast. To mit, że należy odczekać 24 godziny!
„Młodzi ludzie rozpoczynający naukę w nowej szkole, szczególnie ci nieśmiali, są narażeni na osamotnienie oraz wycofanie z relacji społecznych. Konsekwencją tego mogą być słabe oceny szkolne, moralna pustka, ucieczki z domu. Z drugiej jednak strony, czas nauki w szkole średniej jest bardzo bogaty pod kątem nawiązywanych przyjaźni oraz życia społecznego”.
Jak pokonać nieśmiałość
Naukowcy odkryli, że często najlepiej jest, gdy ludzie przyznają się do swojej nieśmiałości i próbują uwolnić się od poczucia skrępowania.
Pewne konkretne strategie mogą zwiększyć pewność siebie w kontaktach społecznych. Zamiast unikać wydarzeń towarzyskich, nieśmiali ludzie mogą zaplanować je z wyprzedzeniem i ćwiczyć swoje umiejętności społeczne. Mogą również pracować nad zmianą swojego nastawienia, oczekując pozytywnego wyniku, zamiast zakładać, że negatywna reakcja jest nieunikniona.
Oto kilka porad dla nieśmiałych:
- Pamiętaj, że nie ma ludzi nieśmiałych we wszystkich obszarach życia. Najczęściej to blokada w jakichś określonych sytuacjach, np. przy poznawaniu nowych ludzi ktoś jest wycofany, ale już grupie dobrych znajomych otwarty, a nawet rozgadany. Spróbuj zaobserwować w jakich sytuacjach aktywuje się twoja nieśmiałość i zacznij z nią walczyć.
Przykładowo, jeśli blokują cię wystąpienia publiczne trenuj mówienie przed lustrem, a gdy poczujesz się pewniej zaprezentuj coś przed znajomymi. - Jeśli twoja nieśmiałość wynika z kompleksów, zadbaj o siebie – wybierz się do fryzjera, na siłownię, a może zmień styl ubierania się. Pomoże to poczuć się bardziej atrakcyjną i pewną siebie osobą. Popracuj też nad poniesieniem swojej samooceny, rozwiń swoje mocne strony, to doda ci pewności siebie.
- Postaraj się nie panikować – jeśli w trudnych dla siebie sytuacjach pocisz się, drżą ci ręce, masz ochotę uciekać opracuj sposób opanowania tych emocji: np. naucz się technik spokojnego oddychania. To naprawdę pomaga!
- Jeżeli twoja nieśmiałość uniemożliwia ci normalne funkcjonowanie, wybierz się do specjalisty, który pomoże ci uporać się z nadmierną nieśmiałością.
Image by Gisela Merkuur from Pixabay