W tym roku w szkołach pojawił się nowy przedmiot – edukacja zdrowotna. Do 25 września rodzice mogą zdecydować, czy ich dziecko będzie uczęszczać na te zajęcia. Sondaże wskazują, że z edukacji zdrowotnej może zrezygnować blisko co drugi uczeń. Zaniepokojeni takim obrotem sprawy lekarze starają się przekonywać, jak ważny dla zdrowia przyszłych dorosłych jest ten przedmiot.
Zgodnie z założeniem edukacja zdrowotna ma rozwijać kompetencje związane z dbaniem o zdrowie przez całe życie – zarówno własne, jak i najbliższego otoczenia. Uczniowie będą zdobywać wiedzę w 10 obszarach tematycznych, m.in. zdrowie fizyczne, psychiczne, społeczne i seksualne, aktywność fizyczna, odżywianie czy profilaktyka uzależnień. Jest to przedmiot nieobowiązkowy, który zastąpił wychowanie do życia w rodzinie.
Choć jego założenia wydają się szlachetne i pożyteczne, od początku nowy przedmiot wywołuje kontrowersje. Przed nowym przedmiotem szkolnym ostrzegają Kościół katolicki, prawicowi politycy i media. Obawia się go prawie co piąty Polak.
W poniedziałek 22 września w Sejmie odbyła się konferencja „Edukacja zdrowotna – korzyści na całe życie” współorganizowana przez wicemarszałkinię Sejmu Monikę Wielichowską, Ministerstwo Edukacji Narodowej, Ministerstwo Sportu i Turystyki oraz Ministerstwo Zdrowia. Podczas wydarzenia ministra edukacji Barbara Nowacka przekonywała o zaletach nowego przedmiotu.
Szkoła a problemy psychiczne uczniów
Czy trwająca reforma systemu psychiatrii dzieci i młodzieży odnosi sukces, skoro wciąż rośnie liczba zamachów samobójczych wśród najmłodszych? Na ile złe relacje w szkole i presja na wyniki przekładają się na psychikę uczniów? Na ile szkoła powinna być zaangażowana w czuwanie i poprawę stanu zdrowia psychicznego swoich podopiecznych?
„Dziękuję wszystkim, którzy rozumieją, jak bardzo potrzebny jest przedmiot edukacja zdrowotna dla dzieci i młodzieży – by wiedziały, jak dbać o zdrowie psychiczne i fizyczne, rozumiały konsekwencje używek, potrafiły zachować cyberhigienę i budować wartościowe relacje” – powiedziała ministra Nowacka.
Wspólne stanowisko w sprawie edukacji zdrowotnej dzieci i młodzieży wydały również Polskie Towarzystwo Onkologiczne i Polskie Towarzystwo Kardiologiczne. Organizacje podkreśliły swoje poparcie dla wprowadzenia do szkół podstawowych i średnich nowego przedmiotu.
„Choroby nowotworowe i sercowo-naczyniowe są dziś jednymi z największych wyzwań zdrowotnych w Polsce. To one odpowiadają za większość zgonów i ogromne koszty społeczne oraz ekonomiczne. Klucz do zmiany tkwi w profilaktyce – a najlepszy czas, by ją rozpocząć, to dzieciństwo i młodość. Wtedy kształtują się nawyki, które mogą chronić zdrowie przez całe życie: prawidłowe żywienie, regularna aktywność fizyczna, unikanie używek, troska o dobrostan psychiczny. Dlatego Polskie Towarzystwo Onkologiczne i Polskie Towarzystwo Kardiologiczne popierają wprowadzenie edukacji zdrowotnej do podstawy programowej w szkołach. To inwestycja w zdrowie przyszłych pokoleń” – czytamy we wspólnym stanowisku obu towarzystw.
Zdaniem specjalistów taki przedmiot to strategiczna inwestycja w zdrowie publiczne polskiego społeczeństwa, bo wiedza i nawyki kształtowane w dzieciństwie i młodości mają realny, mierzalny wpływ na zachorowalność i umieralność w dorosłym życiu.
Co najbardziej zagraża życiu dzieci i młodzieży?
Międzynarodowi eksperci wskazali pięć najważniejszych przyczyn umieralności dzieci i młodzieży na świecie.
„Edukacja zdrowotna, jeśli będzie konsekwentnie i profesjonalnie realizowana, stanie się jednym z najskuteczniejszych narzędzi w profilaktyce chorób nowotworowych i sercowo-naczyniowych – dwóch najpoważniejszych zagrożeń zdrowotnych współczesnego społeczeństwa” – podkreślili lekarze.
Zaapelowali też o zapewnienie wysokiej jakości realizacji tego przedmiotu, opartej na rzetelnej wiedzy i aktywnych metodach nauczania. Ich zdaniem w przyszłości przełoży się to na mniejszą liczbę pacjentów z chorobami przewlekłymi.
Lata szkolne są kluczowe dla kształtowania zdrowych nawyków
Lekarze zgodnie podkreślają, że wczesne lata życia są kluczowe dla kształtowania wzorców zdrowotnych – zarówno żywieniowych, jak i behawioralnych. To właśnie w tym czasie powstają bowiem preferencje smakowe, schematy aktywności i codziennych wyborów, które w dorosłości mogą sprzyjać zdrowiu lub wręcz przeciwnie, zwiększać ryzyko rozwoju poważnych chorób przewlekłych, w tym nowotworów i chorób układu krążenia.
„W przypadku nowotworów z całą pewnością wiemy, że styl życia odgrywa kluczową rolę. Szacuje się, że nawet co trzeciemu, a być może co drugiemu przypadkowi nowotworu (30-50 proc.) można byłoby zapobiec dzięki zdrowej diecie, regularnej aktywności fizycznej, utrzymywaniu prawidłowej masy ciała oraz rezygnacji z alkoholu oraz tytoniu” – przekonują specjaliści.
Jak wynika z danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego ponad połowa polskich uczniów ma za sobą swojego pierwszego papierosa, a około 30 proc. deklarowało regularne sięganie po nikotynę (w formach tradycyjnych lub np. e-papierosów).
Bunt u nastolatka – to może być depresja
Myślisz, że Twój nastolatek jest po prostu niegrzeczny i głupio się buntuje? Uważaj, nieprzestrzeganie norm, złe wyniki w nauce, drażliwość, wybuchowość, pobudzenie, godziny przed komputerem – mogą być objawami depresji.
„Edukacja zdrowotna, jeśli jest prowadzona zgodnie z aktualną wiedzą naukową i dostosowana do wieku, ma na celu przede wszystkim wyposażenie dzieci i młodzieży w wiedzę potrzebną do dbania o zdrowie i podejmowania świadomych decyzji. Jej celem nie jest indoktrynacja, lecz informacja i wsparcie rozwoju” – podkreśla w swojej wypowiedzi w social mediach prof. dr hab. Agnieszka Małgorzata Szuster-Ciesielska, zastępczyni dyrektora Instytutu Nauk Biologicznych UMCS.
Główne obszary wiedzy i umiejętności w ramach edukacji zdrowotnej
1. Zdrowie fizyczne – obejmuje zagadnienia związane z higieną osobistą, budową ciała, funkcjonowaniem organizmu oraz profilaktyką chorób.
2. Zdrowie psychiczne – dotyczy emocji, stresu, sposobów radzenia sobie z trudnościami i budowania równowagi psychicznej.
3. Odżywianie – skupia się na zasadach zdrowego żywienia, profilaktyce nadwagi i otyłości oraz znaczeniu odpowiedniej diety dla zdrowia.
4. Aktywność fizyczna – promowanie regularnego ruchu jako kluczowego elementu zdrowego stylu życia, wpływającego na dobrostan fizyczny.
5. Profilaktyka uzależnień – omówienie zagrożeń związanych z nałogami, w tym internetowymi, i sposobów unikania ryzykownych zachowań.
6. Zdrowie seksualne – edukacja dotycząca dojrzewania, relacji i zdrowia reprodukcyjnego.
7. Zdrowie środowiskowe – zagadnienia związane z wpływem otoczenia na zdrowie.
8. Wartości i postawy – kształtowanie postaw prozdrowotnych, budowanie świadomości o znaczeniu zdrowia oraz odpowiedzialności za siebie i innych.
9. Dojrzewanie – wiedza o zmianach fizycznych i psychicznych w okresie dorastania, szczególnie w szkołach podstawowych.
10. System ochrony zdrowia – informowanie o funkcjonowaniu i sposobach korzystania z systemu opieki zdrowotnej.
Photo by Frederick Wallace on Unsplash
