Irlandia ponosi wymierne koszty fiskalne związane z obsługą amerykańskich lotów wojskowych korzystających z przestrzeni powietrznej zarządzanej przez państwo. Najnowsze dane ujawniają, że irlandzcy podatnicy zapłacili 10 mln euro za usługi kontroli ruchu lotniczego świadczone tym lotom przez AirNav Ireland, podmiot odpowiedzialny za zarządzanie ruchem w przestrzeni powietrznej o znaczeniu strategicznym dla regionu.
AirNav Ireland działa jako komercyjna, półpaństwowa jednostka, a finansowana jest ze środków pochodzących z opłat pobieranych od operatorów korzystających z jej usług. Zwyczajowo dotyczy to przewoźników cywilnych, którzy pokrywają pełen koszt obsługi. Sytuacja związana z lotami wojskowymi Stanów Zjednoczonych odbiega jednak od standardowych relacji płatniczych. Amerykańskie samoloty wojskowe są zwolnione z części opłat, których pobieranie obowiązuje wobec lotnictwa cywilnego. W efekcie różnica w finansowaniu spada na irlandzki budżet pokrywa różnicę ze środków pochodzących z podatków.
Dziesięć milionów euro zapłaconych przez podatników nie jest więc wydatkiem o marginalnym znaczeniu, jeżeli wziąć pod uwagę, że rząd mówi o brakach w państwowej kasie. W budżecie państwa pozostaje to kategorią, która wymaga wyjaśnienia pod względem zasad finansowania, przejrzystości polityki wobec lotów wojskowych oraz długofalowych skutków fiskalnych. Korzystanie z irlandzkiej przestrzeni powietrznej przez obce wojska jest regulowane na podstawie uzgodnień międzyrządowych, ale pamiętajmy, że zasady finansowania tych operacji nie podlegają krajowej debacie publicznej w stopniu proporcjonalnym do generowanych kosztów.
Z perspektywy finansów publicznych kluczowe staje się pytanie o właściwe rozłożenie ciężarów. Obecny model, w którym państwowa infrastruktura świadczy wyspecjalizowane usługi na rzecz innej armii bez pełnego zwrotu kosztów, tworzy obciążenie strukturalne, które narasta wraz ze wzrostem liczby takich operacji. Obciążenie to nie jest też neutralne dla polityki budżetowej, bo wpływa na alokację środków, zmniejszając przestrzeń fiskalną przeznaczoną na krajowe priorytety.
Warto tu uwzględnić, że obsługa ruchu wojskowego wymaga zasobów o wyższym poziomie gotowości, bezpieczeństwa i nadzoru. Koszty te, choć w części ukryte w ogólnych wydatkach AirNav Ireland, są realne i odczuwalne na poziomie państwa, które pokrywa różnicę między pełnym kosztem a opłatami pobieranymi od operatorów. Brak równowagi finansowej w tym obszarze prowadzi do stałego subsydiowania operacji wojskowych państwa trzeciego.
Zagadnienie to powraca w debacie o neutralności Irlandii oraz o zakresie zobowiązań, jakie państwo jest skłonne ponosić w ramach współpracy międzynarodowej. W kontekście finansów publicznych najważniejsze jest jednak, aby wydatki tego typu były w pełni transparentne, możliwe do oceny i poddawane regularnemu przeglądowi w świetle zmieniających się warunków geopolitycznych. Ujawnione dane tworzą tym samym przestrzeń do dalszej analizy, która powinna objąć zarówno ocenę zasad finansowania, jak i skutków fiskalnych wynikających z utrzymywania obecnych rozwiązań.
Bogdan Feręc
Źr. Independent
Photo by Brandon Karaca on Unsplash