Nowa analiza Parlamentarnego Biura Budżetowego (PBO) stawia pod znakiem zapytania optymistyczne deklaracje rządu po ogłoszeniu tegorocznego budżetu. Niezależna jednostka badawcza działająca przy Oireachtas ostrzega, że wycofanie środków mających na celu obniżenie kosztów utrzymania doprowadzi w przyszłym roku do wzrostu ubóstwa dochodowego w całym kraju, i to zarówno wśród rodzin o niskich, jak i średnich dochodach.
Według analizy wskaźnik ubóstwa w Irlandii ma wzrosnąć w 2026 roku do 12,6 procent, co oznacza odwrócenie trendu spadkowego notowanego po pandemii. Z raportu wynika, że skutki nowego budżetu będą odczuwalne we wszystkich grupach dochodowych, a najbardziej ucierpią jednak gospodarstwa o niskich dochodach:
- 10% najuboższych straci średnio 4,4% rocznych dochodów,
- kolejne 10% najuboższych – 3,9%,
- podczas gdy gospodarstwa domowe o średnich dochodach odnotują spadek dochodów o 1,3%.
Według PBO kluczowym powodem pogorszenia sytuacji jest całkowite wygaszenie rządowych programów wsparcia kosztów utrzymania, które w poprzednich latach pomagały złagodzić skutki inflacji. W ubiegłorocznym budżecie wszystkie gospodarstwa domowe otrzymały 250 euro w formie ulg energetycznych oraz podwójny zasiłek na dziecko. Te jednorazowe wypłaty nie zostały powtórzone w obecnym budżecie, co zdaniem analityków doprowadzi do realnego spadku dochodów rozporządzalnych, zwłaszcza wśród rodzin z dziećmi i osób starszych.
Rząd utrzymał co prawda niższą, 9-procentową stawkę VAT na prąd i gaz do 2030 roku, a także zwiększył dodatek na paliwo z 33 do 38 euro tygodniowo, rozszerzając go na odbiorców zasiłku dla pracujących rodzin. Jednak – jak podkreśla Biuro Budżetowe – te zmiany nie kompensują utraty wsparcia z poprzednich budżetów. „Całkowite wygaśnięcie wsparcia kosztów utrzymania w budżecie na rok 2026 wpłynie znacząco na gospodarstwa domowe o niskich dochodach” – czytamy w raporcie PBO. Według analizy, osoby starsze i rodziny z dziećmi odczują skutki najbardziej. Wzrośnie nie tylko poziom ubóstwa dochodowego, ale i ryzyko ubóstwa energetycznego – w sytuacji, gdy ceny energii i żywności utrzymują się na wysokim poziomie. Dodatkowo zamrożenie stawek i ulg podatkowych spowoduje, że wielu pracowników znajdzie się w wyższych progach podatkowych, mimo że ich realne dochody nie wzrosną. PBO szacuje, że średnia stawka podatkowa zwiększy się z 22,5% w tym roku do 23,1% w 2026 r.
Niezależny ekonomista Austin Hughes ostrzega, że zwiększenie podatków od emisji dwutlenku węgla i akcyzy na tytoń może podbić inflację bazową, dodatkowo osłabiając siłę nabywczą gospodarstw domowych. – Brak indeksacji podatków bezpośrednich prawdopodobnie doprowadzi do wzrostu żądań płacowych w przyszłym roku – podkreśla Hughes.
Raport PBO pojawił się w atmosferze narastającej krytyki wobec rządu. Ministrowie Paschal Donohoe i Jack Chambers zostali zasypani telefonami słuchaczy w programie stacji RTÉ, gdzie obywatele wyrażali swoje niezadowolenie z nowego budżetu. Wśród dzwoniących byli przedstawiciele klasy średniej, przedsiębiorcy, rolnicy i emeryci. Wielu z nich zarzucało rządowi, że budżet „nie oferuje realnej ulgi w kosztach życia”. – Dlaczego jednym obniża się VAT, a reszcie mówi, że trzeba zaciskać pasa – pytał jeden z rozmówców.
Krytyka płynie także z sektora usług opieki nad dziećmi. Dyrektor generalna sieci Tigers Childcare Karen Clince określiła tegoroczny budżet jako „płaski i rozczarowujący”, zarzucając rządowi brak działań wobec kryzysu kadrowego w branży.
Rząd broni się, podkreślając utrzymanie niektórych ulg oraz kontynuację programów inwestycyjnych, jednak raport PBO jasno wskazuje, że bilans dla obywateli jest negatywny.
Parlamentarne Biuro Budżetowe nie jest organem opozycji – to niezależna, specjalistyczna jednostka analityczna działająca w ramach Służby Izb Oireachtas, a jej raporty rzadko mają tak jednoznacznie krytyczny wydźwięk. Tym razem przesłanie jest jasne: irlandzki budżet 2026 uderzy we wszystkich, ale najmocniej w najsłabszych.
Bogdan Feręc
Źr. Independent
Photo by Denis Oliveira on Unsplash
