Koszt utrzymania jednego więźnia w Irlandii wzrósł do rekordowych 99 tysięcy euro rocznie, co oznacza wzrost o prawie 12% w porównaniu z rokiem ubiegłym. Dane te ujawniła dyrektor generalna Irlandzkiej Służby Więziennej (Irish Prison Service – IPS) Caron McCaffrey podczas posiedzenia Komisji ds. Rachunków Publicznych (Public Accounts Committee – PAC).
Jak podkreśliła, codzienny koszt opieki nad jednym osadzonym wynosi obecnie około 256 euro, co w praktyce oznacza, że irlandzki więzień kosztuje podatników więcej, niż wiele osób zarabia na pełen etat. Irlandzki system więzienny działa już na granicy swoich możliwości. W momencie wystąpienia przed komisją PAC McCaffrey poinformowała, że liczba osadzonych przekroczyła 5500, a w niektórych zakładach karnych stopień zapełnienia sięga 120% nominalnej pojemności. „Pracujemy nad limitem” – przyznała szczerze szefowa IPS, a dodała, że dwa dni temu odnotowano najwyższą w historii liczbę więźniów – 5699 osób.
Średnia liczba osadzonych w 2024 roku wynosiła 4900, co oznacza wzrost o 9,6% w ciągu roku. W sumie Irlandzka Służba Więzienna wydała 502 miliony euro na utrzymanie więzień i ich obsługę.
McCaffrey zwróciła też uwagę, że Irlandzka Służba Więzienna nie ma prawnej możliwości odmowy przyjęcia skazanego – niezależnie od tego, jak przepełnione są placówki. W praktyce oznacza to, że coraz więcej osadzonych trafia do cel przeznaczonych dla mniejszej liczby osób, co rodzi napięcia i zwiększa ryzyko przemocy. „Potrzebujemy znacznych inwestycji, aby zwiększyć liczbę miejsc i poprawić bezpieczeństwo” – powiedziała. Wskazała również na konieczność modernizacji infrastruktury więziennej, w tym systemów zabezpieczeń, szkoleń dla personelu oraz rozbudowy oferty resocjalizacyjnej.
Wbrew potocznym wyobrażeniom, duża część kosztów utrzymania więźnia nie dotyczy samego bezpieczeństwa, lecz szerokiego wachlarza usług, które Irlandia zapewnia osadzonym. W 2024 roku średnio 58,5% więźniów brało udział w programach edukacyjnych – od nauki podstawowych umiejętności po kursy zawodowe i szkolenia resocjalizacyjne. Programy te są prowadzone w porozumieniu z organizacjami społecznymi i oświatowymi. Mają przygotować więźniów do powrotu do życia zawodowego po odbyciu kary, a w konsekwencji – zmniejszyć ryzyko powrotu do przestępstwa.
Wzrost kosztów utrzymania więźnia o prawie 12% w ciągu roku budzi jednak pytania o efektywność całego systemu. Dla porównania średni roczny koszt studiów w Trinity College Dublin wynosi – w zależności od kierunku – od 8 do 25 tysięcy euro. Utrzymanie jednej osoby w więzieniu kosztuje więc od czterech do dwunastu razy więcej niż wykształcenie studenta jednej z najlepszych uczelni w kraju. Porównania z innymi krajami europejskimi również nie wypadają korzystnie. W Wielkiej Brytanii roczny koszt utrzymania więźnia wynosi około 50–55 tysięcy euro, a w Niemczech – około 45 tysięcy.
Eksperci zwracają uwagę, że irlandzki system karny jest relatywnie mały, co oznacza, że koszty administracyjne i utrzymania infrastruktury rozkładają się na mniejszą liczbę osadzonych. Jednak w dłuższej perspektywie utrzymywanie rosnącej liczby więźniów przy tak wysokich kosztach może stać się dla budżetu problemem strukturalnym.
Wzrost liczby więźniów w Irlandii w ostatnich latach wynika m.in. z zaostrzenia kar za przestępstwa narkotykowe i przemoc domową, ale także z większej liczby wyroków krótkoterminowych. Władze więzienne od dawna apelują, by część drobnych wykroczeń przenosić na grunt kar alternatywnych – np. prac społecznych, nadzoru kuratorskiego czy programów odwykowych. Dzięki temu system mógłby nie tylko ograniczyć koszty, ale i poprawić skuteczność resocjalizacji. „Każdy dodatkowy więzień to nie tylko dodatkowy koszt, ale też dodatkowa presja na personel, infrastrukturę i programy wsparcia” – podkreśliła McCaffrey.
Bogdan Feręc
Źr. RTE
Photo by Hasan Almasi on Unsplash